Kontrolsüz güce sahip olan herkesin eninde sonunda kendini kaybedeceği inancındaki Philip Zimbardo, bu tezini kanıtlamak için bir deney planlamaya başladı.
Kontrolsüz güce sahip olursanız dünyanın en zalim insanına dönüşebilirsiniz!
1971 yılında Stanford Üniversitesi Psikoloji Bölümü profesörü Philip Zimbardo, her insanın uygun şartlar altında dünyanın en zalim kişisine dönüşebileceğini iddia ediyordu. Bu tezi kanıtlamak için hapishanede bir deney düzenlediler ve bir insanın fazla güce sahip olduğunda nasıl zalim birisine dönüştüğünü kanıtladılar. İşte ilginç hapishane deneyi...
Bu deney için Stanford Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nün bodrum katına sahte bir hapishane kurulacak ve deneye katılanlar iki hafta boyunca mahkum ve gardiyan gibi davranacaklardı. Yaklaşık iki hafta sürmesi planlanan deneye, 24 kişilik bir erkek grubu seçildi. Üniversite öğrencilerinden oluşan bu deney grubuna şöyle bir şart konuldu: Mahkumlar ne olursa olsun gardiyanların emirlerini dinlemek zorundalardı, gardiyanlar ise mahkumlara karşı sert olacak ancak şiddetten uzak duracaklardı. Deneyin sonunda yüklü miktarda para alacak olan öğrenciler bu teklifi hemen kabul ettiler.
Zimbardo, deneyin sorunsuz ilerlemesi için en ufak detayı bile hesaplamış ve gerekli olan bütün koşulları yaratmıştı. Örneğin, gerçek bir hapishane deneyimi yaşatabilmek için mahkumların kalacakları yerleri bilerek küçük seçmişti.
Gardiyanlara büyük siyah güneş gözlükleri verilmiş ve duyguları mahkumlar tarafından anlaşılmasın diye içerde oldukları süre boyunca bu gözlükleri takmaları istenmişti. Mahkum rolüne girecek olan grubun uygun psikolojiye girmesi için Zimbardo bir suç bile organize etmişti. Palo Alto Polis Departmanı, mahkumları silahlı soygun suçundan tutuklayacak ve normalde uyguladıkları tüm prosedürleri onlara da uygulayacaklardı.
Gardiyanlara üniforma, cop ve göz temasından kaçınamaları için güneş gözlüğü verilmişti. Mahkumlara numarayla hitap etmeleri söylenmiş ve ne olursa olsun düzeni korumaları istenmişti.
Burada arkadaşlık ilişkileri söz konusu olamazdı, o yüzden mahkumlara taviz vermek yasaktı. Ancak Zimbardo şiddet uygulamamaları gerektiği haricinde, gardiyanların mahkumlara nasıl davranacaklarını söylememişti. Herkes rolüne büründüğü vakit, kendilerine dair korkunç gerçeklerle yüzleşecekleri Stanford Hapishane Deneyi de başlamış oldu. Hala kendilerini özgür zanneden mahkumlar için deneyin ilk günü oldukça zorlu geçti. Gece yarısından sonra sayım yapılması için aniden düdüklerle uyandırılan mahkumlar, başta neler olup bittiğini kavrayamadılar.