İntihar haberleri ve medyanın sorumluluğu

Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nda bulunduğum dönemlerde idi, Şiddet ve İntihar Haberlerinin Sunumu üzerine akademik dünyanın, yargının, medyanın çok saygın ve yetkin isimleri ile birlikte iki gün süren bir sempozyum gerçekleştirdik. Katılım da fevkalade idi. Tüm televizyon kanalları, gazeteler, ajanslar orada idi. Ancak bir televizyonumuz var ki, iki gün boyunca her anı takip ve kayıt etti. Bu televizyon haberlerinde şiddet ve intihara bolca yer verdiği ve RTÜK tarafından zaman zaman cezalandırıldığı için “Nerede hata yaptıklarını anlamak için olağanüstü, özel ve anlamlı bir çaba” diye düşündüğümüz bu takibi memnuniyet içinde karşıladık. Sempozyum bitti, televizyon ilk yayın kuşağında birden fazla intihar haberi verdi…

Şiddet haberleri, intihar haberleri ne yazık ki ilgi çekiyor. İzleniyor, dinleniyor, okunuyor. İnsanlar bu neviden haberleri dinlemeden, görmeden, okumadan geçmiyor. Bunun içindir ki medya da bu haberleri veriyor.

Birbirleri arasındaki kıyasıya rekabet haberleri farklılaştırmayı, öyküleri daha dramatik hale getirmeyi ve ilginçleştirmeyi adeta zorunlu kılıyor.

Şu günlerde toplu intiharlar, aile faciaları gündemde. Bunların nasıl, hangi yöntemlerle ve hangi gerekçelerle yapıldığına dair uzun uzun anlatımlar, öykülemeler, çok dramatik görüntüler kopya intiharların yolunu açıyor.

Elbette meydana gelen bir olay üzerine bireysel ve toplumsal sorumluluklar, eksiklikler, ihmaller, yanlışlar, suçlar varsa üzerinde durulmalı, tartışılmalı, konuşulmalıdır. Bunlara engel olabilmek de mümkün değildir. Elbette medyanın halkın haber alma, bilgilenme özürlüğünün teminat ve birincil aracı olmak gibi kutsal ve anlamlı bir görevi de bulunmaktadır. Zikredildiği gibi, şiddet ve intihar haberlerine yönelik bir merak da bulunmaktadır. Ancak, insanların yaşam hakkı da kutsaldır. 

Medya profesyonelleri olarak istesek de istemesek de, farkına varsak da varmasak da medya davranış kalıpları vaz etmekte, üretmekte, yaymaktadır. Çok lokal, mahallinin dışında duyulması mümkün olmayan hadiseler medya üzerinden geni evrenlere taşınır. Medyanın çoğaltan etkisini unutmamak lazımdır. 

Küçük bir beldede yaşanan bir intihar haberinin medya ortamlarına taşınması benzer sıkıntılar, sorunlar veya psikolojik iklim içindeki insanlar için de bir “çözüm” olarak belirginleştirmiştir.

Goethe’nin henüz gençlik zamanlarında yazdığı bu roman büyük etki yaratan romanı Genç Werther’in Acıları (Die Leiden des jungen Werthers)’in kahramanı Werther   okuyucuları öyle etkilenmişti ki onun gibi giyinme modası başlamıştı. Ortalığı mavi ceket ve sarı pantolon giyen gençler sarmıştı. Roman Werther’in arkadaşına yazdığı ve imkansız bir aşkı anlattığı mektuplardan oluşuyor. Dönemin gençlerinin kitaptan oldukça etkilenmelerinin sebebi kitaptaki bunalım halinin oldukça sarsıcı, gerçekçi ve çekici olmasıdır. Werther adındaki genç bir hukuk stajyeri nişanlı bir kadın olan Lotte’e aşık olur. Bu aşk ızdırap ve acı doludur aynı zamanla imkansızlıklarla tasvir edilmiştir. Werther’e karşı boş olmayan Lotte toplum normlarına karşı gelemez ve nişanlısıyla evlenir. Bu yasak aşk ise Werther’in bu ilişki de bir aile dostu statüsünde olmasıyla devam eder. Bu acıya dayanamayan Werther intihar eder. Kitap aynı zamanda dönemin Almanya’sının toplumsal yapısına da göndermeler yapmaktadır (Toplum tarafından hoş karşılanmayacak bir aşkın sonunun ölüm olması).

Werther’in intiharı o dönem aşk acısı yaşayan pek çok genç için bir örneğe dönüşür ve benzer intiharlar bir anda Almanya’nın pek çok yerinde gerçekleşir. Bu da kitabın bazı bölgelerde yasaklanmasına sebebiyet vermiştir. Goethe ise insanın ruhunda yaşadığı ızdırapların aktarılmasında bir sakınca olmadığını söyleyerek kendisini savunmuştur. Toplumsal bir olay haline gelen kitap günümüzde de hâlâ değerini korumaktadır.

Werther etkisi olarak da literatüre giren bu olay, insanların intihar biçimlerini çok rahat kopyaladıklarını, benzer hallerde benzer intihar yöntemlerini uyguladıklarını göstermektedir.

Siyanür ile intiharı medyanın bu denli öyküleştirmesi de birbirine benzer kopyaların ortaya çıkmasında etkili olmuştur.

Kesinlikle medyanın intihar haberlerinin sunumunda dikkatli olması şarttır.