İngiliz gizli örgütü Osmanlı'ya karşı kurdu
Beyoğlu’ndaki evinin sokağında ölü bulunan İngiliz eski askeri istihbarat subayı James Gustaf Edward Le Mesurier’e ilişkin soruşturma sürerken, 1.Dünya Savaşı öncesinde Osmanlı Devleti’ne karşı İngiltere tarafından kurulan istihbarat örgütü “Arap Büro”nun bilinmeyenleri de arşiv belgelerle gün yüzüne çıkarıldı. İngiliz Ulusal Arşivleri belgelerine göre, istihbarat örgütü “Arap Büro” adıyla Kahire’de kuruldu. Örgüt, Arap isyanlarını organize ederek, Osmanlı parçalanmasında büyük rol oynadı.
Osmanlı aleyhine..
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarih Bölümü Yakınçağ Tarihi kürsüsünden Dr. Mustafa Çabuk’un İngiliz arşiv belgelerinden aktardığı bilgilere göre “Arap Büro”, 4 Şubat 1916’da Gilbert Clayton tarafından kuruldu. Milliyet'in geçtiği habere göre, istihbarat örgütünün ikinci adamı David Hogarth, arkeolog kimliği ile Ortadoğu’da istihbarat bilgisi toplayarak Arap aşiretlerini isyana teşvik etti. Hogarth’ın yardımcılığını ise Sudan sömürge yönetiminde görevli olan Kinahan Cornwallis üstlendi. Suriye hakkında gizli askeri rapor hazırlayan Aubrey Herbert, İngiliz diplomat Ronald Storss, The Times muhabiri Philip Graves ve İstanbul’da jandarma olarak görev yapan Wyndham Deedes de istihbarat elemanı olarak “Arap Büro”da Osmanlı aleyhine çalıştı.
Ajan kütüphanesi
İstihbarat belgelerinde Kahire’de bulunan Sevoy Otel’in üç odasının, İngiliz Genelkurmay istihbaratının merkez üssü olarak kullandığı belirtilirken, Dr.Çubuk yeni ortaya çıkan arşiv belgeleri şu değerlendirmelerde bulundu:
“Arap Büro, General Clayton başkanlığındaki istihbarat dairesinin bir parçası olarak faaliyet gösterdi. Büro bünyesinde bir kütüphane oluşturuldu. Arap meselesi ile alakalı olan belgeler, Yakın Doğu’nun topografyası, etnografyası, tarihi ve politikası ile ilgili kitaplar burada toplandı. Mısır savaş ofisi kütüphanesinden 150 cilt kitap da Büro’nun kütüphanesine transfer edildi. Büro için lazım olan 50 kitap da Hartum’daydı. G.W.Gerrard; Sudan ajansından daktilocu ve arşivciydi.”
Soy ağacı çıkardılar
Büro elemanlarının, çoğunlukla askeri istihbarat, donanma istihbarat ve İngiltere Savaş Ofisi’nden gelen kişiler olduğunu belirten Çubuk şunları dedi:
“Arap Büro kabileler hakkındaki her şeyi kaydetti. Yaşadıkları yerleri çıkardılar, kabilelerde kim kimdir isim isim tespit edip soy ağacı çalışması yaptılar. Savaşın sona ermesiyle birlikte Arap Büro’nun bölgedeki faaliyetlerine olan ihtiyaç da azaldı veya sona erdi. Bağdat’tan 18 Ağustos 1919 tarihinde gönderilen telgrafta da Arap Büro’nun savaştan sonrası için faydası olmadığı bildirildi. Savaştan sonra büronun ne yapacağı ile ilgili yeni öneriler de oldu. Yakın Doğu istihbarat faaliyetlerinin büro üzerinden yürütülmesi ve Müslümanların tamamıyla ilgili istihbarat toplaması tavsiye edildi. 1920’de Arap Büro kapatıldı.”
