'Göbeklitepe tarihle ilgili bilinen bütün ezberlerin bozulduğu yerdir…’
İki gündür medyada bir haber dönüyor; Göbeklitepe UNESCO Dünya Kültür Mirası listesine alınmış. Elbette şahane haber tamam da, bu konuda bendeniz bilgi fukarasıyım.
Nedir Göbeklitepe’yi bu kadar önemli kılan? Orada tam olarak ne var?
Artık sizler de tanıyorsunuz; bizim ekipte hele de mesele tarih ya da sanat olunca danıştığımız bir numaralı isimdir Memo.
Yine toplandık etrafına ve hepimizin anlayacağı dilde Göbeklitepe’yi anlatmasını istedik…
‘Şimdiye kadar bilinen uygarlık tarihi, insanların tarımsal üretime geçtikten sonra tapınak yaptığını söylüyordu bize. Toprağa buğday ekilmeye başlanmış, atalarımız avcılık ve toplayıcılık dışında yepyeni bir üretim biçimi keşfetmişti.
Ve tarım da ortak yapılan bir eylem olduğu için bir arada, toplu yaşamaya başlamışlardı. Bu da, hep birlikte ayin yapacakları tapınaklar inşaa etmeleri sonucunu doğurmuştu.
En azından şimdiye kadar böyle biliniyordu…
İşte Göbeklitepe, tüm bu ezberleri bozdu. Tarım yerleşik hayatı getirmemiş, aksine dini mabetlerin etrafında kalma arzusu tarım üretimini başlamıştı.
Bundan 12 bin yıl önceki atalarımız, sebebi hala tam olarak bilinemeyen bir nedenle önce tapınak inşa ettiler Göbeklitepe’de. Sonra da çevresine yerleşim mekanları ve tarım alanları yaptılar.
Üstelik de İngiltere'deki Stonehenge'den 7500, Mısır piramitlerinden altı bin yıl önce…
1995’te başladı bölgedeki kazılar ve dünyada çok ses getiren bu bulgular, Göbeklitepe’nin aslında sadece yüzde ikisi. Burada yaklaşık yirmi tapınak daha tespit edildi ancak şu ana kadar altı tanesi gün ışığına çıkartılabildi.
Son bir bilgi daha vereyim, oradaki T biçimli sütunların her biri 60 tondur...’
Bir zamanlar elimden düşmeyen, Muazzez İlmiye Çığ’ın dilimize kazandırdığı ‘Tarih Sümer’de Başlar’ kitabı geldi aklıma.
Sümer’ler 5 bin yıl önce aynı topraklarda yaşamış bir topluluktu.
Oysa şimdi bu yeni bilgiler ışığında Göbeklitepe, uygarlık tarihini onlardan 7 bin yıl geriye taşıyordu.
Sanırım artık şunu söylemek yanlış olmaz Memo dedim; tarih Anadolu’da başlar. Çayından kocaman bir yudum alıp, ‘elbette’ dedi. Ve ekledi…
‘Maalesef biz hariç bütün dünya bunun farkında…’