Edebiyatımızın en nüktedan, en zeka yüklü beyitlerini yazan adam…
Aslına bakarsanız bir 19. Yüzyıl Osmanlı devlet adamıdır ama bir yanıyla da dilimizin en güzel şiirlerinin, beyitlerinin yazarıdır. 1825 yılında İstanbul’da dünyaya gelmiş; 17 Mayıs 1880’de Adana’da hayata veda etmiştir.
Tanzimat Edebiyatı’nın en önemli isimlerindendir. Aynı zamanda da Namık Kemal ve Şinasi ile birlikte Türk Edebiyatı’nın temelini atan birkaç kişiden biridir. Nükte yüklü, zeka dolu, müthiş eleştirel beyitleriyle dilimizin zenginleşmesinde, söz ufkumuzun genişlemesinde müthiş katkısı vardır Ziya Paşa’nın.
Gelin hatırlayalım şimdi onları vefatının sene-i devriyesinde beraber bir kez daha…
Elbette ‘nush ile uslanmayanı etmeli tekdir, tekdir ile uslanmayanın hakkı kötektir’ en bilinenidir…
‘Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz, şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde’ yine çok söylenen bir diğeridir…
‘Seyretti hava üzre denir taht-ı Süleyman, ol saltanatın yeller eser şimdi yerinde’. Bakın ne manaya geliyor bu beyit söylenince günümüzün Türkçesi’nde… Buradaki Süleyman, çok karıştırılıyor olmak beraber Kanuni Sultan Süleyman değil, Hazreti Süleyman’dır. Süleyman Peygamber’in muazzam bir serveti, Allah’ın bir lütfu olarak da kurda, kuşa, ateşe, buluta, suya hükmeden özel güçleri vardır. Ve hatta göklerde uçan bir tahtı bile bulunduğu söylenmektedir. İşte buna işaret eder Ziya Paşa beytinde ve der ki ‘her neye sahip olursan ol, hepsi geçicidir. Günü gelir, yerlerinde yeller eser…’
Sevgili hasreti, vefasız dostlar ve yalnızlık için kaleme aldığı bir başka beyitte ‘canan gide, rindan dağıla, mey ola rizan, böyle gecenin hayr umulur mu seherinde’ demiştir. Tek başına mutlu olmanın mümkün olmadığını, ‘sevgili gitse, dostlar dağılsa, içkimiz dökülse, böyle bir gecenin sabahından hiç hayır gelir mi insana’ cümlesiyle ifade etmiştir…
‘Yıldız arayıp gökte nice turfa müneccim, gaflet ile görmez kuyuyu reh-güzarinde’ beytinde ise güya gelecekten haber veren falcılara, müneccimlere çatmış ve onları ‘birçok acemi müneccim, gökte yeni yıldızlar keşfedeyim derken, gaflete dalıp yolunun üzerindeki kuyuyu görmez’ sözleriyle hicvetmiştir.
Hiciv sanatının büyük üstadı, zirvesi, piridir. Mekanı cennet olsun.